Phải đến 19h ngày 10/03 (tức 20 âm lịch) tiếng trống khai hội Đền Cờn (phường Quỳnh Phương, TX Hoàng Mai) mới chính thức vang lên, nhưng từ sáng sớm hàng vạn du khách thập phương đã ùn ùn đổ về để tham gia một số trò chơi dân gian trước giờ khai hội.
Lễ hội Đền Cờn (phường Quỳnh Phương, TX. Hoàng Mai ) được tổ chức từ ngày 10 – 11/3 (tức ngày 20 và 21 tháng Giêng âm lịch). Đây là lễ hội truyền thống thuộc loại cổ xưa nhất của vùng biển Quỳnh xứ Nghệ, thu hút hàng vạn du khách thập phương về tham dự.
Đền Cờn tọa lạc trên gò Diệc, bên bờ Mai Giang, sát cửa biển Lạch Cờn thuộc làng Phương Cần, phường Quỳnh Phương. Đền được xây dựng vào năm 1235 đời nhà Trần, thờ Tứ vị Thánh nương.
Vị trí tọa lạc của đền CờnTruyền thuyết kể rằng: Các Thánh nương là ba mẹ con công chúa nước Nam Tống là Thái hậu Dương Nguyệt Quả, hai công chúa Triệu Nguyệt Khiêu, Triệu Nguyệt Hương và bà nhũ mẫu.
Năm Thiệu Bảo thứ nhất (1229), quân Nguyên đánh úp quân Tống ở Nhai Sơn, các trung thần nhà Nam Tống là Trương Thế Kiệt, Lục Tú Phu đem vua Đế Bính cùng gia quyến và binh sỹ hơn 800 người lên thuyền ra biển chạy trốn, bị quân Nguyên truy sát gấp rút lại gặp sóng to gió lớn, vua tôi Nam Tống chết chìm ở biển Đông, thi thể 3 mẹ con công chúa trôi dạt vào cửa Tráp (cửa Càn).
Tổ chức đánh bóng chuyền
Dân làng Cần thấy thi thể những phụ nữ chết đuối nhưng mặt mũi hồng tươi, xiêm y quý tộc, đặc biệt tỏa ra mùi thơm như lan như quế nên lấy làm lạ, bèn chôn cất và lập miếu thờ, sau đó mỗi khi ra khơi đến cầu khẩn đều thấy linh nghiệm. Từ đó người dân đặt tên cho địa phương mình là Hương Cần, hay còn gọi là Phương Cần...
“Đại Việt sử ký Toàn thư” và “Đại Nam Nhất thống chí” ghi rõ: “Năm Hưng Long thứ 19 (1311), vua Trần Anh Tông thân chinh đi đánh Chiêm Thành. Thuyền ba quân đến cửa Càn Hải tức cửa Cờn, xã Phương Cần, huyện Quỳnh Lưu, dừng lại nghỉ ngơi.
Ban đêm nhà vua mộng thấy nữ thần khóc và nói: Thiếp là cung phi nhà Triệu Tống, bị giặc bức bách, gặp sóng gió chết đuối trôi dạt đến nơi này. Thượng đế phong cho làm Thần biển ở đây đã lâu, nay bệ hạ đem quân đi, thiếp xin giúp đỡ lập công.
Sáng sớm hôm sau nhớ lại, Trần Anh Tông cho mời các bô lão trong vùng đến hỏi mới rõ sự tích, liền vào đền kính tế. Ra đi biển trời lặng gió, vua kéo quân đến thẳng thành Chà Bàn thắng trận lớn. Năm sau vua trở về cho dựng đền ngói, bốn mùa cúng tế và phong là Quốc gia Nam Hải đại càn Thánh nương”.
Chơi đẩy cây
Sang thời Lê, nhân dân Phương Cần dựng thêm đền Ngoài trên núi Thằn Lằn, sát bờ biển thờ vị sư - người đã có công cưu mang ba mẹ con Dương Thái Hậu, vua Đế Bính cùng các tướng lĩnh và tùy tùng... Năm Hồng Đức thứ nhất (1470), vua Lê Thánh Tông mang quân đánh dẹp phương Nam, cũng dừng chân tại cảng Xước nghỉ ngơi chỉnh đốn binh lực và vào đền tế lễ.
Sau khi thắng trận, vua tôi định kéo quân tiến thẳng Thăng Long nhưng vừa ra đến cửa biển thì gió Đông Bắc nổi lên, đoàn thuyền phải vào cửa Cờn dưới chân đền trú gió. Lê Thánh Tông ngắm cảnh tình lấy làm lạ, bèn ban thêm phẩm vật, cho tạc tượng dựng thêm mấy tòa đền và làm thơ ngự chế.
Dưới triều nhà Lê, rồi nhà Nguyễn, ngôi đền nhiều lần được trùng tu, sửa chữa và xây dựng mới nên kiểu dáng kiến trúc, cách bài trí đồ tế khí, chạm hoa văn rồng, phượng... mang phong cách văn hoá cuối Lê đầu Nguyễn, mặc dù đền được xây dựng từ thời nhà Trần.
Đánh cờ thẻTháng 9/1966, đền Cờn bị bom Mỹ đánh phá, làm hư hỏng ba cung thờ chính cùng nhiều đồ tế khí có giá trị. Hiện nay còn lại nghinh môn và toà ca vũ, trong đền còn lưu giữ nhiều pho tượng cũ, đồ tế khí có giá trị lịch sử văn hoá, tín ngưỡng.
Đền Cờn gắn liền với những mẩu chuyện huyền thoại linh thiêng lưu truyền trong nhân dân và lễ hội mang đậm bản sắc văn hoá Việt Nam, đang ngày càng thu hút du khách thập phương về tham quan, nghiên cứu và sinh hoạt tín ngưỡng.
Thi tiếng chim hót đầu xuânTrước đây, Lễ hội Đền Cờn được nhân dân tổ chức hàng năm cầu mong một năm trời yên, biển lặng, đánh bắt nhiều hải sản, cầu lộc, cầu yên; là một sinh hoạt văn hóa dân gian cổ truyền mang đậm sắc thái địa phương của các làng ven biển ở Quỳnh Lưu nói chung (khi chưa chia tách ra TX. Hoàng Mai như bây giờ). Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, lễ hội không được tổ chức và đến năm 1999 mới được phục hồi.
Lễ hội đền Cờn gồm 2 phần chính: Phần lễ bao gồm lễ khai quang, lễ yết cáo, lễ khai hội, lễ cầu ngư, lễ hợp tế, lễ yết vị, lễ đại tế và lễ tạ; Phần hội gồm triển lãm ảnh, chương trình văn nghệ, hội thi tiếng chim hót chào xuân, triển lãm cây cảnh, thi đấu các môn thể thao như đẩy gậy, bóng chuyền, kéo co và các trò chơi dân gian truyền thống của địa phương như đua thuyền, đánh cờ thẻ.
Năm nay Lễ hội Đền Cờn tiếp tục duy trì dàn dựng lại tục rước voi, rước ngựa đã bị mai một, quên lãng cách đây hàng nửa thế kỷ. Theo quan niệm dân gian thì voi, ngựa luôn đem lại điều may mắn, an lành; ngày xưa Thánh Mẫu thường ngự trên tượng, mã du xuân.
Lễ hội Đền Cờn (phường Quỳnh Phương, TX. Hoàng Mai ) được tổ chức từ ngày 10 – 11/3 (tức ngày 20 và 21 tháng Giêng âm lịch). Đây là lễ hội truyền thống thuộc loại cổ xưa nhất của vùng biển Quỳnh xứ Nghệ, thu hút hàng vạn du khách thập phương về tham dự.
Đền Cờn tọa lạc trên gò Diệc, bên bờ Mai Giang, sát cửa biển Lạch Cờn thuộc làng Phương Cần, phường Quỳnh Phương. Đền được xây dựng vào năm 1235 đời nhà Trần, thờ Tứ vị Thánh nương.
Vị trí tọa lạc của đền Cờn
Năm Thiệu Bảo thứ nhất (1229), quân Nguyên đánh úp quân Tống ở Nhai Sơn, các trung thần nhà Nam Tống là Trương Thế Kiệt, Lục Tú Phu đem vua Đế Bính cùng gia quyến và binh sỹ hơn 800 người lên thuyền ra biển chạy trốn, bị quân Nguyên truy sát gấp rút lại gặp sóng to gió lớn, vua tôi Nam Tống chết chìm ở biển Đông, thi thể 3 mẹ con công chúa trôi dạt vào cửa Tráp (cửa Càn).
Tổ chức đánh bóng chuyền
Dân làng Cần thấy thi thể những phụ nữ chết đuối nhưng mặt mũi hồng tươi, xiêm y quý tộc, đặc biệt tỏa ra mùi thơm như lan như quế nên lấy làm lạ, bèn chôn cất và lập miếu thờ, sau đó mỗi khi ra khơi đến cầu khẩn đều thấy linh nghiệm. Từ đó người dân đặt tên cho địa phương mình là Hương Cần, hay còn gọi là Phương Cần...
“Đại Việt sử ký Toàn thư” và “Đại Nam Nhất thống chí” ghi rõ: “Năm Hưng Long thứ 19 (1311), vua Trần Anh Tông thân chinh đi đánh Chiêm Thành. Thuyền ba quân đến cửa Càn Hải tức cửa Cờn, xã Phương Cần, huyện Quỳnh Lưu, dừng lại nghỉ ngơi.
Ban đêm nhà vua mộng thấy nữ thần khóc và nói: Thiếp là cung phi nhà Triệu Tống, bị giặc bức bách, gặp sóng gió chết đuối trôi dạt đến nơi này. Thượng đế phong cho làm Thần biển ở đây đã lâu, nay bệ hạ đem quân đi, thiếp xin giúp đỡ lập công.
Sáng sớm hôm sau nhớ lại, Trần Anh Tông cho mời các bô lão trong vùng đến hỏi mới rõ sự tích, liền vào đền kính tế. Ra đi biển trời lặng gió, vua kéo quân đến thẳng thành Chà Bàn thắng trận lớn. Năm sau vua trở về cho dựng đền ngói, bốn mùa cúng tế và phong là Quốc gia Nam Hải đại càn Thánh nương”.
Chơi đẩy cây
Sang thời Lê, nhân dân Phương Cần dựng thêm đền Ngoài trên núi Thằn Lằn, sát bờ biển thờ vị sư - người đã có công cưu mang ba mẹ con Dương Thái Hậu, vua Đế Bính cùng các tướng lĩnh và tùy tùng... Năm Hồng Đức thứ nhất (1470), vua Lê Thánh Tông mang quân đánh dẹp phương Nam, cũng dừng chân tại cảng Xước nghỉ ngơi chỉnh đốn binh lực và vào đền tế lễ.
Sau khi thắng trận, vua tôi định kéo quân tiến thẳng Thăng Long nhưng vừa ra đến cửa biển thì gió Đông Bắc nổi lên, đoàn thuyền phải vào cửa Cờn dưới chân đền trú gió. Lê Thánh Tông ngắm cảnh tình lấy làm lạ, bèn ban thêm phẩm vật, cho tạc tượng dựng thêm mấy tòa đền và làm thơ ngự chế.
Dưới triều nhà Lê, rồi nhà Nguyễn, ngôi đền nhiều lần được trùng tu, sửa chữa và xây dựng mới nên kiểu dáng kiến trúc, cách bài trí đồ tế khí, chạm hoa văn rồng, phượng... mang phong cách văn hoá cuối Lê đầu Nguyễn, mặc dù đền được xây dựng từ thời nhà Trần.
Đánh cờ thẻ
Đền Cờn gắn liền với những mẩu chuyện huyền thoại linh thiêng lưu truyền trong nhân dân và lễ hội mang đậm bản sắc văn hoá Việt Nam, đang ngày càng thu hút du khách thập phương về tham quan, nghiên cứu và sinh hoạt tín ngưỡng.
Thi tiếng chim hót đầu xuân
Năm nay Lễ hội Đền Cờn tiếp tục duy trì dàn dựng lại tục rước voi, rước ngựa đã bị mai một, quên lãng cách đây hàng nửa thế kỷ. Theo quan niệm dân gian thì voi, ngựa luôn đem lại điều may mắn, an lành; ngày xưa Thánh Mẫu thường ngự trên tượng, mã du xuân.
ST