Là hạ lưu vực sông lớn nhất tỉnh Nghệ An, sông Lam và sông Hiếu có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc điều tiết khí hậu, cung cấp nước tưới tiêu, sinh hoạt, giao thông đường thủy... Tuy nhiên thời gian gần đây, hai dòng sông này đang bị hàng trăm chiếc tàu thuyền ngày đêm ngang nhiên sục vòi rồng xuống hút cát sạn, khiến dòng chảy hai dòng sông bị thay đổi, sạt lở nghiêm trọng.
Bãi cát trái phép trên địa bàn thị xã Thái HòaĐại công trường khai thác cát lậu
Những ngày này, đi qua địa phận các huyện Quỳ Châu, Quế Phong, người ta dễ dàng chứng kiến nhiều tàu thuyền, ôtô khai thác, hút cát sạn trái phép trên sông Hiếu. Tại cầu Kẻ Bọn thuộc khối Tân Hương, thị trấn Tân Lạc, Quỳ Châu, “cát tặc” cho sục vòi rồng xuống dòng sông rồi bơm thẳng cát lên xe. Máy móc nổ ầm trời giữa ban ngày như một đại công trường khai thác cát.
Anh Hồ Văn Thanh - một người dân ở thị trấn Tân Lạc - bức xúc: “Việc khai thác cát lâu ngày đã khiến dòng chảy thay đổi, gây xói lở ruộng nương của người dân”.
Theo anh Thanh, việc khai thác cát trái phép tại cầu Kẻ Bọn đã diễn ra từ lâu, mặc dù người dân phản ánh lên cơ quan chức năng nhưng vẫn chưa được xử lý. Sông Hiếu chảy qua đoạn cầu Khe Súng thuộc bản Khe Hán, xã Châu Hạnh, huyện Quỳ Châu: Hàng chục người với máy nổ, cuốc xẻng cày xới suốt ngày đêm. Những chiếc vòi rồng như những con trăn khổng lồ sục mõm xuống dòng sông hút nước, đất cát rồi phun lên một tấm máng dài để đãi vàng, quặng thiếc.
Dọc theo lưu vực sông Lam (đoạn chảy từ cầu Bến Thủy, TP.Vinh lên huyện Anh Sơn) hằng ngày “cát tặc” ngang nhiên sục vòi rồng xuống hút cát sạn, gây nên tình trạng xói mòn, sạt lở. Chỉ tay ra phía mấy chiếc thuyền neo đậu, anh Nguyễn Đình Sỹ - người dân ở xóm 6, xã Hưng Phú - bức xúc: “Họ neo thuyền hút giữa dòng nên mình không thể làm gì được. Ngày nào thuyền bè cũng về đây hút cát, chân đê bị xói lở nghiêm trọng. Chúng tôi lo chỉ trong nay mai, con đê tả Lam này sẽ trôi xuống sông mất thôi”.
Bất kể vào mùa mưa hay nắng, sông Lam luôn trong tình trạng đục ngầu ô nhiễm, lòng sông bị “rút ruột” tạo nên những vũng xoáy rất nguy hiểm. Theo người dân, thì từ 2- 3 giờ sáng, hàng chục chiếc tàu thuyền của đội quân “cát tặc” đã từ khắp nơi kéo về địa phận huyện Hưng Nguyên, Nam Đàn để hút cát trộm. Khúc sông từ địa phận xã Hưng Lĩnh đến Hưng Khánh thuộc huyện Hưng Nguyên đêm cũng như ngày, ầm ầm tiếng máy nổ hút cát khiến người dân sống dọc ven đê tả Lam mất ăn, mất ngủ.
Bãi cát nằm cặp sát bên chân cầu đường sắt Yên Xuân, Nam Đàn.Ảnh: T.DƯƠNG Buông lỏng và “xin – cho” tùy tiện
Theo tìm hiểu của chúng tôi thì “cát tặc” một phần là người dân vạn đò sống trên sông nước. Do không có việc làm ổn định, cuộc sống khó khăn nên nhiều người đã lấy việc hút cát sạn trộm làm kế mưu sinh. Hôm trước mới bị bắt, xử phạt hành chính thì hôm sau đã dong tàu thuyền ra sông tiếp tục... hút cát trộm! Cũng theo một vị cán bộ thuộc Phòng CSGT đường thủy CA tỉnh Nghệ An thì khi phát hiện bắt giữ các đối tượng khai thác cát lậu, chỉ xử phạt hành chính chứ không thể tịch thu phương tiện vì rất phức tạp; phạt xong lại tha nên khi lực lượng ra về, các tàu thuyền này lại tiếp tục hoạt động.
Được biết, đối với lưu vực sông Lam, Sở TNMT đã cấp phép cho một số đơn vị khai thác cát. Cụ thể là công ty Toàn Cầu, đóng tại xã Hưng Khánh, Hưng Nguyên, thời hạn 30 năm, diện tích 46ha; và Cty Dũng Toàn đóng tại huyện Nam Đàn, thời hạn giấy phép 12 năm, diện tích trên 10ha. Ngoài ra còn gần 10 bộ hồ sơ xin thăm dò khai thác cát sạn của các Cty trong địa bàn tỉnh trình lên Sở TNMT, nhưng đang trong quá trình thẩm định, đánh giá.
Ông Trần Văn Toản - Trưởng phòng Tài nguyên - Khoáng sản thuộc Sở TNMT Nghệ An - cho biết: “Vấn đề quản lý, khai thác cát sạn trên lưu vực sông Lam thì tỉnh đã có liên ngành bao gồm Sở TNMT, Sở Xây dựng, lực lượng CA đảm trách; tuy nhiên nhân lực còn hạn chế, chỉ có trên 10 người mà phải quản lý hàng trăm hécta mặt sông nên cũng gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, việc cấp phép, quản lý phương tiện tàu thuyền, khai thác cát trên sông Lam thuộc thẩm quyền của lực lượng liên ngành, nhưng các bãi tập kết cát sạn nằm dọc bờ lại do các xã, huyện quản lý”.
Còn theo ông Võ Duy Việt - Giám đốc Sở TNMT - thì việc quản lý, khai thác cát sạn trái phép trên sông Lam, sông Hiếu hiện nay còn gặp nhiều bất cập, khó khăn. Đặc thù của việc khai thác cát lậu là trôi nổi trên sông, thấy “động” là các đối tượng nổ máy bỏ chạy nên nhiều lúc tiếp cận, xử lý hết sức vất vả. Trên thực tế thì một số “cát tặc” là dân vạn chài, không có việc làm ổn định, thu nhập bấp bênh nên lấy nghề khai thác cát mưu sinh, xử lý họ cần phải có lý, có tình. Ngoài ra, còn có một số cán bộ các cấp chính quyền xã, huyện thiếu quyết liệt, chưa nhận thức đầy đủ trách nhiệm của mình nên buông lỏng quản lý, giám sát, “xin -cho” một cách tùy tiện, nên khiến tình hình khai thác cát trái phép trở nên phức tạp.
Bãi cát trái phép trên địa bàn thị xã Thái Hòa
Những ngày này, đi qua địa phận các huyện Quỳ Châu, Quế Phong, người ta dễ dàng chứng kiến nhiều tàu thuyền, ôtô khai thác, hút cát sạn trái phép trên sông Hiếu. Tại cầu Kẻ Bọn thuộc khối Tân Hương, thị trấn Tân Lạc, Quỳ Châu, “cát tặc” cho sục vòi rồng xuống dòng sông rồi bơm thẳng cát lên xe. Máy móc nổ ầm trời giữa ban ngày như một đại công trường khai thác cát.
Anh Hồ Văn Thanh - một người dân ở thị trấn Tân Lạc - bức xúc: “Việc khai thác cát lâu ngày đã khiến dòng chảy thay đổi, gây xói lở ruộng nương của người dân”.
Theo anh Thanh, việc khai thác cát trái phép tại cầu Kẻ Bọn đã diễn ra từ lâu, mặc dù người dân phản ánh lên cơ quan chức năng nhưng vẫn chưa được xử lý. Sông Hiếu chảy qua đoạn cầu Khe Súng thuộc bản Khe Hán, xã Châu Hạnh, huyện Quỳ Châu: Hàng chục người với máy nổ, cuốc xẻng cày xới suốt ngày đêm. Những chiếc vòi rồng như những con trăn khổng lồ sục mõm xuống dòng sông hút nước, đất cát rồi phun lên một tấm máng dài để đãi vàng, quặng thiếc.
Dọc theo lưu vực sông Lam (đoạn chảy từ cầu Bến Thủy, TP.Vinh lên huyện Anh Sơn) hằng ngày “cát tặc” ngang nhiên sục vòi rồng xuống hút cát sạn, gây nên tình trạng xói mòn, sạt lở. Chỉ tay ra phía mấy chiếc thuyền neo đậu, anh Nguyễn Đình Sỹ - người dân ở xóm 6, xã Hưng Phú - bức xúc: “Họ neo thuyền hút giữa dòng nên mình không thể làm gì được. Ngày nào thuyền bè cũng về đây hút cát, chân đê bị xói lở nghiêm trọng. Chúng tôi lo chỉ trong nay mai, con đê tả Lam này sẽ trôi xuống sông mất thôi”.
Bất kể vào mùa mưa hay nắng, sông Lam luôn trong tình trạng đục ngầu ô nhiễm, lòng sông bị “rút ruột” tạo nên những vũng xoáy rất nguy hiểm. Theo người dân, thì từ 2- 3 giờ sáng, hàng chục chiếc tàu thuyền của đội quân “cát tặc” đã từ khắp nơi kéo về địa phận huyện Hưng Nguyên, Nam Đàn để hút cát trộm. Khúc sông từ địa phận xã Hưng Lĩnh đến Hưng Khánh thuộc huyện Hưng Nguyên đêm cũng như ngày, ầm ầm tiếng máy nổ hút cát khiến người dân sống dọc ven đê tả Lam mất ăn, mất ngủ.
Bãi cát nằm cặp sát bên chân cầu đường sắt Yên Xuân, Nam Đàn.Ảnh: T.DƯƠNG
Theo tìm hiểu của chúng tôi thì “cát tặc” một phần là người dân vạn đò sống trên sông nước. Do không có việc làm ổn định, cuộc sống khó khăn nên nhiều người đã lấy việc hút cát sạn trộm làm kế mưu sinh. Hôm trước mới bị bắt, xử phạt hành chính thì hôm sau đã dong tàu thuyền ra sông tiếp tục... hút cát trộm! Cũng theo một vị cán bộ thuộc Phòng CSGT đường thủy CA tỉnh Nghệ An thì khi phát hiện bắt giữ các đối tượng khai thác cát lậu, chỉ xử phạt hành chính chứ không thể tịch thu phương tiện vì rất phức tạp; phạt xong lại tha nên khi lực lượng ra về, các tàu thuyền này lại tiếp tục hoạt động.
Được biết, đối với lưu vực sông Lam, Sở TNMT đã cấp phép cho một số đơn vị khai thác cát. Cụ thể là công ty Toàn Cầu, đóng tại xã Hưng Khánh, Hưng Nguyên, thời hạn 30 năm, diện tích 46ha; và Cty Dũng Toàn đóng tại huyện Nam Đàn, thời hạn giấy phép 12 năm, diện tích trên 10ha. Ngoài ra còn gần 10 bộ hồ sơ xin thăm dò khai thác cát sạn của các Cty trong địa bàn tỉnh trình lên Sở TNMT, nhưng đang trong quá trình thẩm định, đánh giá.
Ông Trần Văn Toản - Trưởng phòng Tài nguyên - Khoáng sản thuộc Sở TNMT Nghệ An - cho biết: “Vấn đề quản lý, khai thác cát sạn trên lưu vực sông Lam thì tỉnh đã có liên ngành bao gồm Sở TNMT, Sở Xây dựng, lực lượng CA đảm trách; tuy nhiên nhân lực còn hạn chế, chỉ có trên 10 người mà phải quản lý hàng trăm hécta mặt sông nên cũng gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, việc cấp phép, quản lý phương tiện tàu thuyền, khai thác cát trên sông Lam thuộc thẩm quyền của lực lượng liên ngành, nhưng các bãi tập kết cát sạn nằm dọc bờ lại do các xã, huyện quản lý”.
Còn theo ông Võ Duy Việt - Giám đốc Sở TNMT - thì việc quản lý, khai thác cát sạn trái phép trên sông Lam, sông Hiếu hiện nay còn gặp nhiều bất cập, khó khăn. Đặc thù của việc khai thác cát lậu là trôi nổi trên sông, thấy “động” là các đối tượng nổ máy bỏ chạy nên nhiều lúc tiếp cận, xử lý hết sức vất vả. Trên thực tế thì một số “cát tặc” là dân vạn chài, không có việc làm ổn định, thu nhập bấp bênh nên lấy nghề khai thác cát mưu sinh, xử lý họ cần phải có lý, có tình. Ngoài ra, còn có một số cán bộ các cấp chính quyền xã, huyện thiếu quyết liệt, chưa nhận thức đầy đủ trách nhiệm của mình nên buông lỏng quản lý, giám sát, “xin -cho” một cách tùy tiện, nên khiến tình hình khai thác cát trái phép trở nên phức tạp.
Theo Lao Động