Văn Hóa: Người khai sinh làn điệu Tứ hoa

HMO · 11/1/14

Say mê chất trữ tình, tự sự của làn điệu dân ca xứ Nghệ từ nhỏ, NSƯT Đình Bảo đã bén duyên với những làn điệu dân ca xứ Nghệ. Chính ông đã khai sinh ra làn điệu Tứ hoa độc đáo có một không hai hiện đang được gìn giữ và lưu truyền. Say mê dân ca xứ Nghệ... Sinh ra và lớn lên tại làng Trung Phường, xã Diễn Minh, H.Diễn Châu, vùng quê của ca trù Kẻ Lứ và những làn điệu dân ca mê đắm lòng người. Xem diễn kịch, tuồng, chèo trên sân khấu văn công xã, cậu bé Nguyễn Đình Bảo ngày ấy đã bị hút hồn bởi cái hay, cái đẹp và ý nghĩa nhân văn trong mỗi vở diễn. Học hết lớp 7, ông gia nhập đoàn văn công Nghệ An học các thể loại như chèo, dân ca, kịch nói. Năm 1961, 17 tuổi, nghệ sĩ Đình Bảo được tuyển vào đoàn chèo Nghệ An. Suốt 11 năm gắn bó với chèo, nghệ sĩ Đình Bảo đã trở thành diễn viên trụ cột của đoàn.

Mặc dù tuổi đã cao nhưng ông vẫn luôn miệt mài với công việc

Niềm đam mê những làn điệu dân ca xứ Nghệ đã thôi thúc nghệ sĩ Đình Bảo bắt đầu rong ruổi về các nẻo miền quê, nơi lưu dấu những khúc hát dân ca. Đọc, hỏi, ghi chép, sưu tầm, ông như một kỹ sư đi khai thác những mỏ quặng quý giá. Năm 1973, đoàn Dân ca Nghệ An chính thức thành lập. Khi đó, do thể hình không phù hợp với đa vai, nghệ sĩ Đình Bảo đã tạm xa sân khấu để bước vào một công việc hoàn toàn mới đó là chuyển thể và lồng điệu.

Đây là công việc khó khăn, phức tạp, đòi hỏi người viết phải có kiến thức tổng hợp về sân khấu, về các thể loại thơ, đồng thời phải rất am hiểu các làn điệu dân ca Nghệ Tĩnh. Có lẽ, với tình yêu cháy bỏng những câu hát dân gian và sự kiên trì tìm tòi, sưu tầm nên một lần nữa ông đã khẳng định được tên tuổi trong những vở kịch hát dân ca. Nghệ sĩ Đình Bảo đã cùng các nhạc sĩ Thanh Lưu, Vi Phong, Văn Thế... tham gia hàng loạt vở kịch hát dân ca như: Chuyện tình ông vua trẻ, Linh hồn của đá, Vẫn còn ra trận, Hạt lúa quê ta, Khi ban đội đi vắng, Quyền uy và tội ác... Ngoài ra, ông còn tham gia lồng điệu cho các vở: Chuyện tình ông vua trẻ, Phan Bội Châu, Nguyễn Biểu, Nguyễn Du, Hoa khôi dạy chồng, Bão táp cửa Kỳ Hoa...

NS Đình Bảo chia sẻ về chuyện đời, chuyện nghề.

... Và khai sinh ra làn điệu Tứ hoa
Năm 1984, khi đoàn dân ca Nghệ Tĩnh dựng vở Mai Thúc Loan khi đến trích đoạn Mai Thúc Loan bị tống giam, người trong ngục, kẻ ở ngoài biết bao đau xót. Để tìm ra một làn điệu có thể chuyển tải được tâm trạng giằng xé đớn đau, sự khắc khoải nhớ nhung được dồn nén trong giờ phút gặp mặt là câu hỏi khiến nghệ sĩ Đình Bảo trăn trở và quyết tâm tìm bằng được làn điệu ấy.

Một đêm trằn trọc không ngủ, ông lặng lẽ mượn cây đàn guitar đánh và thầm thì nghĩ ra lời hát. Hôm sau, khi lên Đoàn, nghệ sĩ Đình Bảo đã hát cho Trưởng đoàn và mọi người nghe thử và nhận được sự tán dương của mọi người. Làn điệu ấy được ông đặt tên Tứ hoa. Làn điệu Tứ hoa là sự kết hợp của 4 (tứ) làn điệu ví, giặm, thơ trung và quân tử phu dịch trong chèo.

Theo ông, ngoài tính chất trữ tình, man mác của dân ca Nghệ Tĩnh nói chung, thì ví và thơ trung nghe rất tha thiết, man mác thân thương; thơ trung và giặm giàu chất tự sự, kể lể, khuyên răn phân trần, quân tử phu dịch thì dùng dằng, nhớ thương, da diết. Những đặc tính này kết hợp lại sẽ diễn tả được quá trình diễn biến cảm xúc vừa đau xót phải chia ly trào dâng mãnh liệt của Loan và Vải. Từ đây, Tứ hoa của ông cùng với không nhiều làn điệu nổi tiếng như Giận mà thương của Nguyễn Trung Phong, Hát khuyên của Thanh Lưu... trở thành những điệu hát có thể sử dụng vào các lớp kịch cao trào, tình huống kịch gay cấn, phức tạp.

Đồng thời cũng có thể sử dụng vào các lớp kịch diễn tả tình cảm yêu đương, giận hờn, tình cảm vợ chồng, cha con, tình cảm người chia xa, hay niềm vui ngày gặp lại... Nó không chỉ lột tả tâm trạng giằng xé, bạo liệt, sự xung đột nội tâm của nhân vật mà cung bậc, giọng điệu ngọt ngào, sâu lắng và mùi mẫn, man mác chất cải lương của thơ ngâm. Tứ hoa đã được sử dụng trong hầu hết các vở kịch ở sân khấu chuyên nghiệp và không chuyên, mở ra một cánh cửa mới cho các tình huống kịch cao trào mà hầu như các vở kịch dân ca Nghệ Tĩnh bao giờ cũng có làn điệu Tứ hoa xuất hiện.

Năm 1997, nghệ sĩ Đình Bảo vinh dự nhận danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú. Dù đã ở tuổi "thất thập cổ lai hy" nhưng những tình cảm của NSƯT Đình Bảo đối với những làn điệu dân ca xứ Nghệ vẫn luôn vẹn nguyên như thuở ban đầu. Hàng ngày ông vẫn đều đều đạp chiếc xe đạp cũ đến Đoàn dân ca Nghệ An để truyền dạy kinh nghiệm hát cho thế hệ trẻ. Với tình yêu dân ca tha thiết và những thành công nhất định trong lĩnh vực nghệ thuật, NSƯT Đình Bảo xứng đáng là một "cây đại thụ" trong làng dân ca xứ Nghệ.

Dương Hóa.

Văn Hóa: Người khai sinh làn điệu Tứ hoa

HMO

Administrator

Ads HMO

Ads HMO