Lại một năm qua đi, những câu chuyện buồn về người nghèo vẫn day dứt.
Bao giờ dịp Tết hết cảnh phát gạo cứu đói cho người nghèo?
Giữa những ngày giáp Tết hối hả, nơi góc ngã tư ken dày người và xe trên đường Trần Hưng Đạo - Phố Huế ở Hà Nội, bất ngờ tôi bắt gặp một xe tải đổ đầy những túi gừng tươi trên lề đường với tấm biểu ngữ in chữ to đập vào mắt: mua gừng của bà con miền núi nhằm ủng hộ bà con đón Tết. Gần mười năm trước, lúc còn làm việc cho một tổ chức thiện nguyện quốc tế, tôi từng thực hiện một dự án hỗ trợ cộng đồng người Mông và người Thái ở Kỳ Sơn, Nghệ An trồng gừng. Nghệ An quê tôi, năm nay tiếp tục là một trong 15 tỉnh “xin” trung ương hỗ trợ gạo cứu đói cho người dân dịp Tết.
Sự gia tăng bất bình đẳng giữa các nhóm dân cư có thể coi là hiệu ứng phụ không tránh khỏi của tiến trình phát triển kinh tế. Ảnh: MAI LƯƠNG Hơn ba thập kỷ cải cách và phát triển kinh tế, đất nước đã không còn nằm trong danh sách các nước nghèo, nhưng những nhóm người nghèo vẫn còn đó. Và đáng lo ngại hơn, khoảng cách giữa các nhóm nghèo và nhóm dân cư khác đang ngày càng bị nới rộng hơn.
Bất bình đẳng thu nhập nhìn từ những con số
Hệ số Gini - dữ liệu do Ngân hàng Thế giới thu thập, dùng để đo bất bình đẳng thu nhập ở các quốc gia, cho thấy bức tranh về bất bình đẳng ở Việt Nam đã xấu đi trong ba thập niên qua. Tính từ năm 1992, năm chỉ số này bắt đầu được đo đạc đến năm 2012 là năm gần nhất số liệu được công bố, điểm số này đã liên tục tăng thêm - đồng nghĩa với khoảng cách giàu nghèo giữa các nhóm dân cư đã mở rộng thêm lên. Nếu năm 1992, Gini là 35,7 thì năm 2002 là 37,3 và một thập kỷ sau - năm 2012 đã tăng lên 38,7. (Gini càng gần về 0, khoảng cách về thu nhập giữa các nhóm càng nhỏ, và ngược lại, điểm số càng cao, chênh lệch thu nhập càng lớn).
Số liệu từ điều tra mức sống hộ gia đình được thực hiện gần đây nhất của Tổng cục Thống kê (năm 2012) cũng cho thấy, khoảng cách thu nhập giữa 20% nhóm thu nhập cao nhất và 20% nhóm thu nhập thấp nhất là gần 10 lần. Một thập kỷ trước đó, năm 2002, chênh lệch thu nhập giữa hai nhóm là 8 lần. Năm 2017 này, cuộc điều tra mức sống hộ gia đình sẽ được thực hiện. Dữ liệu mới sẽ cho phép tính toán và cập nhật hệ số Gini, nhưng tôi nghĩ chắc chắn rằng, hố ngăn cách giàu - nghèo giữa các nhóm dân cư sẽ còn tiếp tục nới sâu.
Hơn ba thập kỷ cải cách và phát triển kinh tế, đất nước đã không còn nằm trong danh sách các nước nghèo, nhưng những nhóm người nghèo vẫn còn đó. Và đáng lo ngại hơn, khoảng cách giữa các nhóm nghèo và nhóm dân cư khác đang ngày càng bị nới rộng hơn.
Sự gia tăng bất bình đẳng giữa các nhóm dân cư có thể coi là hiệu ứng phụ không tránh khỏi của tiến trình phát triển kinh tế. Nhưng chính vì lẽ đó, vai trò của Nhà nước trong giảm bất bình đẳng, thúc đẩy phát triển hài hòa càng được lưu ý. Tuy nhiên, thiết kế chính sách nhằm tái phân phối thu nhập ở Việt Nam, không làm giảm bất bình đẳng, ngược lại đang đào sâu hơn hố ngăn cách này.
Ngay từ năm 2007, một báo cáo của Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc (UNDP), thực hiện vào năm 2007, đưa ra một cảnh báo đáng chú ý: các hộ trong nhóm 20% có thu nhập cao nhất nhận được gần 40% lợi ích an sinh xã hội. Ngược lại 20% nghèo nhất lại chỉ nhận chưa đến 7%. Điều này có nghĩa là người càng giàu có lại càng nhận được nhiều phúc lợi xã hội từ ngân sách - điều ngược đời so với mọi nguyên tắc về thiết kế và thực thi chính sách công.
Giáo dục, y tế - với rào cản hộ khẩu là ví dụ tiêu biểu về việc cản trở lao động nhập cư từ nông thôn vào thành thị tiếp cận dịch vụ công. Sự bất hợp lý rất rõ ràng: công nhân, lao động nhập cư - những người thu nhập thấp thì con em họ phải đi học ở nhà trẻ tư, trường học tư với học phí cao. Trong khi đó, con em nhóm khá giả hơn, có hộ khẩu thì phần lớn học trường công, đồng nghĩa với việc nhận phần hỗ trợ nhiều hơn từ ngân sách nhà nước.
Bao giờ dịp Tết hết cảnh phát gạo cứu đói cho người nghèo?
Giữa những ngày giáp Tết hối hả, nơi góc ngã tư ken dày người và xe trên đường Trần Hưng Đạo - Phố Huế ở Hà Nội, bất ngờ tôi bắt gặp một xe tải đổ đầy những túi gừng tươi trên lề đường với tấm biểu ngữ in chữ to đập vào mắt: mua gừng của bà con miền núi nhằm ủng hộ bà con đón Tết. Gần mười năm trước, lúc còn làm việc cho một tổ chức thiện nguyện quốc tế, tôi từng thực hiện một dự án hỗ trợ cộng đồng người Mông và người Thái ở Kỳ Sơn, Nghệ An trồng gừng. Nghệ An quê tôi, năm nay tiếp tục là một trong 15 tỉnh “xin” trung ương hỗ trợ gạo cứu đói cho người dân dịp Tết.
Bất bình đẳng thu nhập nhìn từ những con số
Hệ số Gini - dữ liệu do Ngân hàng Thế giới thu thập, dùng để đo bất bình đẳng thu nhập ở các quốc gia, cho thấy bức tranh về bất bình đẳng ở Việt Nam đã xấu đi trong ba thập niên qua. Tính từ năm 1992, năm chỉ số này bắt đầu được đo đạc đến năm 2012 là năm gần nhất số liệu được công bố, điểm số này đã liên tục tăng thêm - đồng nghĩa với khoảng cách giàu nghèo giữa các nhóm dân cư đã mở rộng thêm lên. Nếu năm 1992, Gini là 35,7 thì năm 2002 là 37,3 và một thập kỷ sau - năm 2012 đã tăng lên 38,7. (Gini càng gần về 0, khoảng cách về thu nhập giữa các nhóm càng nhỏ, và ngược lại, điểm số càng cao, chênh lệch thu nhập càng lớn).
Số liệu từ điều tra mức sống hộ gia đình được thực hiện gần đây nhất của Tổng cục Thống kê (năm 2012) cũng cho thấy, khoảng cách thu nhập giữa 20% nhóm thu nhập cao nhất và 20% nhóm thu nhập thấp nhất là gần 10 lần. Một thập kỷ trước đó, năm 2002, chênh lệch thu nhập giữa hai nhóm là 8 lần. Năm 2017 này, cuộc điều tra mức sống hộ gia đình sẽ được thực hiện. Dữ liệu mới sẽ cho phép tính toán và cập nhật hệ số Gini, nhưng tôi nghĩ chắc chắn rằng, hố ngăn cách giàu - nghèo giữa các nhóm dân cư sẽ còn tiếp tục nới sâu.
Hơn ba thập kỷ cải cách và phát triển kinh tế, đất nước đã không còn nằm trong danh sách các nước nghèo, nhưng những nhóm người nghèo vẫn còn đó. Và đáng lo ngại hơn, khoảng cách giữa các nhóm nghèo và nhóm dân cư khác đang ngày càng bị nới rộng hơn.
Sự gia tăng bất bình đẳng giữa các nhóm dân cư có thể coi là hiệu ứng phụ không tránh khỏi của tiến trình phát triển kinh tế. Nhưng chính vì lẽ đó, vai trò của Nhà nước trong giảm bất bình đẳng, thúc đẩy phát triển hài hòa càng được lưu ý. Tuy nhiên, thiết kế chính sách nhằm tái phân phối thu nhập ở Việt Nam, không làm giảm bất bình đẳng, ngược lại đang đào sâu hơn hố ngăn cách này.
Ngay từ năm 2007, một báo cáo của Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc (UNDP), thực hiện vào năm 2007, đưa ra một cảnh báo đáng chú ý: các hộ trong nhóm 20% có thu nhập cao nhất nhận được gần 40% lợi ích an sinh xã hội. Ngược lại 20% nghèo nhất lại chỉ nhận chưa đến 7%. Điều này có nghĩa là người càng giàu có lại càng nhận được nhiều phúc lợi xã hội từ ngân sách - điều ngược đời so với mọi nguyên tắc về thiết kế và thực thi chính sách công.
Giáo dục, y tế - với rào cản hộ khẩu là ví dụ tiêu biểu về việc cản trở lao động nhập cư từ nông thôn vào thành thị tiếp cận dịch vụ công. Sự bất hợp lý rất rõ ràng: công nhân, lao động nhập cư - những người thu nhập thấp thì con em họ phải đi học ở nhà trẻ tư, trường học tư với học phí cao. Trong khi đó, con em nhóm khá giả hơn, có hộ khẩu thì phần lớn học trường công, đồng nghĩa với việc nhận phần hỗ trợ nhiều hơn từ ngân sách nhà nước.
Theo Đất Việt